Πώς μπορούμε να προστατεύσουμε τα παιδιά από φαινόμενα bullying;

Η «ενδοσχολική βία» ή «εκφοβισμός» ή bullying είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο όπου εσκεμμένα, απρόκλητα και επανειλημμένα ασκείται σωματική, λεκτική, ψυχολογική και κοινωνική βία από κάποιο μαθητή σε βάρος άλλου συμμαθητή του, εντός ή εκτός σχολείου, με στόχο την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου.

Τις περισσότερες φορές ο θύτης είναι μεγαλύτερος σε ηλικία, πιο επιθετικός, πιο δυνατός, αλλά και πιο δημοφιλής από το θύμα.

Οι πιο συνηθισμένες εκδηλώσεις «ενδοσχολικής βίας είναι:

• Φραστικές επιθέσεις, προσβολές, απειλές, εκβιασμοί.
• Σπρωξιές, ξυλοδαρμοί, χειρονομίες.
• Καταστροφή ή κλοπή προσωπικών αντικειμένων.
• Σεξουαλική παρενόχληση και κακοποίηση.
• Αποκλεισμός και απομόνωση από παρέες και ομαδικές δραστηριότητες.
• Ηλεκτρονική παρενόχληση είτε μέσω μηνυμάτων στο κινητό, είτε μέσω e-mails, είτε μέσω social media.

Πώς καταλαβαίνουμε ότι ένα παιδί έχει υποστεί «ενδοσχολική βία»;

• Το παιδί αρνείται, δεν έχει όρεξη ή προφασίζεται διάφορες δικαιολογίες, προκειμένου να μην πάει στο σχολείο ή σε κάποιες εξωσχολικές δραστηριότητες, ακόμα και αν αυτές παλαιότερα το ευχαριστούσαν.
• Ξαφνικά και χωρίς εμφανή λόγο πέφτει η σχολική του επίδοση.
• Στα διαλείμματα δεν συναναστρέφεται τους συμμαθητές του, αλλά είναι απομονωμένο.
• Ανεξήγητα σημάδια ή μώλωπες ή γρατζουνιές στο σώμα, ενδείξεις επίθεσης που αποφεύγει να εξηγήσει πώς του συνέβησαν.
• Χάνει συχνά τα πράγματά του ή τα χρήματά του.
• Αρνείται να συμμετέχει σε οποιεσδήποτε εκδηλώσεις ή δραστηριότητες του σχολείου του.
• Επίμονες και απότομες αλλαγές της διάθεσης ή της όρεξής του.
• Παράπονα για ψυχοσωματικά προβλήματα (πχ: πόνοι σε διάφορα σημεία του σώματος, χωρίς οργανικό υπόβαθρο).
• Το παιδί εμφανίζει επιθετικότητα προς τον ίδιο του τον εαυτό, δηλαδή αυτοτραυματίζεται (κοψίματα με ξυραφάκια, ακόμα και απόπειρες αυτοκτονίας).
• Το παιδί εμφανίζει διαταραχή μετατραυματικού στρες. M’ άλλα λόγια, έχει την τάση να ξαναζεί την συγκεκριμένη επώδυνη εμπειρία μέσα από αναμνήσεις ή εφιάλτες, ενώ όταν βρεθεί αντιμέτωπο με μια παρόμοια κατάσταση, βιώνει έντονη δυσφορία.

Αποτέλεσμα: το παιδί κλείνεται στον εαυτό του, αντιμετωπίζει προβλήματα ύπνου, εμφανίζει εκρήξεις θυμού και δυσκολία στην συγκέντρωση.

Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς;

Ενδεικτικά αναφέρω ότι ένας σωστός γονιός:

1. Αποδέχεται το παιδί του, αναγνωρίζει τις ανάγκες του και το δείχνει.

2. Καθοδηγεί το παιδί του με σταθερότητα, όχι με ακαμψία, με ενσυναίσθηση, αλλά και μέσω του δικού του παραδείγματος, μεριμνώντας για την κοινωνικοποίησή του, την συναισθηματική του ανάπτυξη, αλλά και την ενεργοποίηση των νοητικών του ικανοτήτων.

3. Ενθαρρύνει την αυτονομία και την αυτάρκεια του παιδιού, ανάλογα με την ηλικία και την ωριμότητά του.

• Το παιδί που μεγαλώνει σωστά, είναι λιγότερο πιθανό να πέσει θύμα «ενδοσχολικής βίας».
• Παρ’ όλα αυτά, αν κάτι τέτοιο συμβεί, είναι σημαντικό το παιδί να συνειδητοποιεί ότι δεν ευθύνεται το ίδιο γι’ αυτό που του συνέβη και να μην θεωρεί ότι προδίδει τους συμμαθητές του, αλλά ότι σέβεται και προστατεύει τον εαυτό του, όταν μοιράζεται την δυσάρεστη εμπειρία του με τους γονείς ή τους δασκάλους του.
• Απαραίτητη κρίνεται και η ενημέρωση-συνεργασία με το σχολείο.
• Αναζήτηση βοήθειας από ψυχολόγο ή παιδοψυχίατρο, όταν το παιδί δεν μπορεί να αναρρώσει από το συγκεκριμένο τραυματικό γεγονός.

Τρόποι γενικότερης αντιμετώπισης του σχολικού εκφοβισμού

• Επιμόρφωση των εκπαιδευτικών για τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση της «ενδοσχολικής βίας».
• Ανάπτυξη και διεύρυνση της συνεργασίας ανάμεσα σε εκπαιδευτικούς και γονείς.
• Ενημέρωση των μαθητών από εκπαιδευτικούς, γονείς και ειδικούς ψυχικής υγείας, ούτως ώστε να μην παραμένουν απαθείς παρατηρητές μπροστά σε ανάλογα φαινόμενα!
• Τέλος σημαντική είναι η εν γένει ευαισθητοποίηση των παιδιών τόσο από τους γονείς τους, όσο και μέσα από κρατικά προγράμματα, τα οποία μπορούν να θεραπεύσουν τυχόν αδυναμίες στην λειτουργία των οικογενειών, με στόχο να αποδέχονται την διαφορετικότητα, και κατά συνέπεια να αποτρέπονται οι διακρίσεις.